Kurcyusz Tadeusz, pseud. Fiszer, Żegota, Mars, Marski, (1881–1944), pułkownik dyplomowany W. P., inżynier, komendant Narodowych Sił Zbrojnych. Ur. 15 X w Warszawie, syn Ludwika, inżyniera i ziemianina, i Michaliny z Fiszerów. Po ukończeniu 7-klasowej szkoły realnej w Warszawie i zdaniu egzaminu dojrzałości w r. 1898 studiował tutaj na Politechnice. W okresie studiów należał do Związku Młodzieży Polskiej «Zet». W l. 1905–6 odbył jednoroczną służbę ochotniczą w armii rosyjskiej, po czym wyjechał do Liège i tam w r. 1909 uzyskał dyplom inżyniera na wydziale technicznym uniwersytetu. K. przed pierwszą wojną światową pracował w charakterze inżyniera-konstruktora w Warszawie i w Rydze. Od r. 1914 służył w armii rosyjskiej, w XIV Korpusie, awansując w r. 1916 do stopnia porucznika. W październiku 1917 r. K. został oficerem w sztabie I Korpusu Polskiego Dowbór-Muśnickiego, w którym w pewnym okresie pełnił obowiązki szefa sztabu. W r. 1918 uzyskał kolejny awans – kapitana; od 1 VIII 1918 r. został referentem cywilnym w Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu.
W okresie od 1 XI 1918 r. do 1 I 1919 r. pełnił funkcję szefa adiutantury Sztabu Generalnego Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, po czym był oficerem oddziału organizacyjno-mobilizacyjnego Sztabu Generalnego Naczelnego Dowództwa, kierownikiem referatu mobilizacyjnego w Inspektoracie Kawalerii, a od 1 IV t. r. szefem sztabu Inspektoratu, następnie szefem oddziału operacyjnego sztabu gen. Aleksandra Karnickiego i wreszcie od 9 VIII 1919 r. szefem sztabu 1 dyw. strzelców armii gen. J. Hallera, która 1 IX została przemianowana na 13 dyw. piechoty. W r. 1920 K. awansował na majora. W l. 1921–2 ukończył Wyższą Szkołę Wojenną i otrzymał stopień podpułkownika ze starszeństwem od 1 VI 1919 r. W październiku 1922 r. objął stanowisko Generalnego Wojskowego Komisarza Kolejowego, pełniąc jednocześnie funkcję dowódcy 2 dywizjonu artylerii konnej, a w końcu 1925 r. – już w stopniu pułkownika (od 1 VII 1923) – został szefem oddziału IV Sztabu Generalnego. W miesiącach letnich 1926 r. K. ukończył kurs dowódców pułków w Szkole Strzeleckiej Artylerii, 1 X został dowódcą 26 p. artylerii polowej, od lipca 1927 r. dowódcą 22 p. artylerii polowej, w r. n. dowódcą 27 p. artylerii polowej. Dn. 31 X 1931 r. K. odszedł w stan spoczynku.
Poza wymienionymi funkcjami K. był przed r. 1939 członkiem rad nadzorczych Państwowych Wytwórni Uzbrojenia, Państwowej Rady Kolejowej, Komitetu Przebudowy Węzła Kolejowego w Warszawie; reprezentował Polskę na zjeździe sztabów generalnych tzw. Małej Ententy i Polski w Pradze i Bukareszcie. Był autorem licznych artykułów w czasopismach wojskowych.
W czasie okupacji niemieckiej K. od połowy 1940 r. był szefem sztabu w konspiracyjnej organizacji Wojskowe oddziały Skonfederowane, od września t. r. należał do pierwszego zespołu Naczelnej Komendy Organizacji Konfederacja Zbrojna (KZ), od 1941 – po scaleniu KZ ze Związkiem Walki Zbrojnej (ZWZ) był wojskowym szefem Komunikacji w Oddziale III Komendy Głównej (KG) ZWZ. Aresztowany z końcem 1941 lub na początku 1942 r. przez gestapo i zwolniony, pozostawał potem w rezerwie KG ZWZ, później Armii Krajowej (AK). Jako oficer AK wstąpił bez wiedzy swych zwierzchników w końcu 1942 r. lub w początkach 1943 r. do Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) i pełnił tam do czerwca 1943 r. funkcję szefa do spraw komunikacji. Po aresztowaniu w lecie 1943 r. komendanta NSZ pułkownika Oziewicza K. został p. o. dowódcy, a od 1 XI 1943 r. dowódcą NSZ (pseud. Żegota, Mars, Marski). Równocześnie otrzymał od Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej stopień generała brygady. Wchodził w skład kierowniczego ośrodka politycznego Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR) w podziemiu i skłaniał się ku pertraktacjom scaleniowym AK. Tuż przed śmiercią zdecydował się na ustąpienie ze stanowiska dowódcy NSZ i wyznaczył na p. o. dowódcy płk. «Kmicica». Zmarł nagle na wylew krwi do mózgu 22/23 (?) IV 1944 r. K. ożeniony był z Eugenią Thieme, z którą miał córkę Irenę (ur. 1912), po raz drugi ożenił się 15 IV 1927 r. z Zofią Ziegler. Był bratem byłego działacza ONR, adwokata Jerzego Kurcyusza. K. był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych, medalami polskimi i zagranicznymi.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Roczniki oficerskie, 1923, 1924, 1928; – Boczek H., U źródeł powstania NSZ, „Mówią Wieki” 1965 nr 6 s. 35; Szwejgert B., Podziemne formacje zbrojne „Obozu Narodowego” w l. 1939–1945, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1961 nr 1 s. 246; – Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967 I; – „Tyg. Powsz.” 1945 nr 29; – Centr. Arch. Wojsk.: akta personalne K-a; – Materiały zgromadzone przez dra J. J. Tereja (IH PAN w W., kartoteka działowa Obozu Narodowego).
Piotr Stawecki